Bài học xác định hiệu quả đầu tư của dự án
TS. Trần Văn Tấn - Khoa Kinh tế xây dựng, trường ĐHXD có nói: "Lập và phân tích hiệu quả dự án đầu tư là một "đặc sản" của Khoa KTXD trường ĐHXD. Bởi vì các bạn được đào tạo cách xác định Tổng mức đầu tư xây dựng công trình (theo con mắt của những người xây dựng), yếu tố mang tính quyết định trong lập và phân tích hiệu quả DAĐT".
Cách tốt nhất để học là dạy người khác, với kiến thức của mình TA không dám nhận là thầy, ở đây TA chỉ mong được thảo luận cùng các bạn để học cách trình bày tốt nhất cho bài giảng về chuyên đề này ở các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ định giá offline mà Viện KTXD phân công TA thực hiện.
Dàn bài: (TA sẽ cố gắng đi theo hướng thực hành ở các ví dụ cụ thể. Tuy nhiên, để làm nghề bài bản và chuyên nghiệp, bạn cần nghiên cứu và nắm vững các vấn lý thuyết cơ bản trước.)
Các tài liệu tham khảo (các bạn nên sưu tầm):
1. Các Thông tư, Nghị định của Chính phủ, các Bộ về quy định lập và thẩm định dự án đầu tư.
2. Nguyễn Thị Bình Minh, Phòng kinh tế ĐT & DA Viện Kinh tế xây dựng- Bộ xây dựng, Bài giảng chuyên đề 3:phương pháp xác định tổng mức đầu tư và đánh giá hiệu quả đầu tư dự án đầu tư xây dựng công trình, 2008.
3. Nguyễn Văn Chọn, Kinh tế đầu tư (2 tập), NXB Thống kê, 2001.
4. Trần Văn Tấn, tài liệu bài giảng môn Kinh tế đầu tư dùng cho sinh viên lớp 43KT1 trường Đại học xây dựng, 2001.
5. Đinh Thế Hiển, Lập_thẩm định hiệu quả tài chính DAĐT, NXB Thống kê, 2002.
6. UNIDO, Sổ tay hướng dẫn đánh giá các dự án công nghiệp, Trịnh Tiến Dũng và Nguyễn Cảnh Nam dịch, 1991.
7. Nguyễn Thế Anh, đồ án tốt nghiệp: Xây dựng chương trình ứng dụng tin học lập và đánh giá các dự án đầu tư, 2003.
1.1 Khái niệm về hoạt động đầu tư
- Đầu tư là đem một khoản tiền của đã tích lũy được, sử dụng vào một việc nhất định để sau đó thu lại lợi ích (tiền, tài sản…) có giá trị lớn hơn.
- Là hoạt động bỏ vốn nhằm thu lợi trong tương lai. Thường đầu tư là việc sử dụng tiền của nhằm mục đích sinh lợi.
Câu hỏi 1:
- Việc mua sắm nhằm cất trữ dễ dàng: vàng, đô la… có khác với đầu tư không ?
Trả lời:
- Có khác (bởi: chỉ cần giữ lượng giá trị vốn có, không nhất thiết phải sinh lợi).
Câu hỏi 2:
- Có người nói “tôi sẽ đầu tư một chiếc ti vi để xem euro 2008” có phải là đầu tư không ?
Trả lời:
- Đó chỉ là một cách nói. Việc mua sắm nhằm mục đích tiêu dùng không sinh sôi thêm tiền, mà ngược lại.
1.2 Các đặc trưng cơ bản của hoạt động đầu tư xây dựng công trình
- Là hoạt động bỏ vốn nên quyết định đầu tư thường là quyết định việc sử dụng các nguồn lực (tiền, tài sản, công sức…)
- Là hoạt động có tính chất lâu dài
- Là hoạt động luôn cần sự cân nhắc giữa lợi ích trước mắt và lợi ích trong tương lai
- Là hoạt động có nhiều rủi ro
Câu hỏi 1:
Cho ví dụ để phân biệt sự khác nhau giữa đầu tư nói chung và đầu tư xây dựng (đầu tư có xây dựng công trình)?
Trả lời:
>> Đầu tư chứng khoán, đầu tư tài chính
>> Đầu tư xây dựng văn phòng cho thuê, đầu tư xây dựng nhà máy xi măng Thái Nguyên, Hoàng Thạch, Hạ Long...
Câu hỏi 2:
Quyết định sử dụng nguồn lực (tiền, tài sản, công sức…) là thế nào ?
Trả lời:
Sau khi lập dự án đầu tư, phân tích, tính toán, đánh giá theo các phương pháp được khoa học đúc kết lại, nếu thấy dấu hiệu khả thi thì quyết định bỏ tiền, tải sản, dồn công sức... để thực hiện dự án đó.
Câu hỏi 3:
Tại sao đầu tư, đầu tư xây dựng công trình luôn cần sự cân nhắc giữa lợi ích trước mắt và lợi ích trong tương lai ?
Trả lời:
Nếu đã giàu có hoặc dồi dào về kinh tế rất có thể chúng ta nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi an nhàn. Nhưng vì còn thiếu thốn, còn nghèo chúng ta phải tìm cách "làm việc" bằng cách thực hiện các dự án để sinh lợi nhiều hơn ra của cải, vật chất.
Do còn thiếu thốn nên để đầu tư cho tương lai chúng ta phải tạm thu hẹp các lợi ích trước mắt (thắt lưng buộc bụng), thiếu thì đi vay để đầu tư (và phải bớt chi tiêu để trả lãi hàng tháng) ... tất cả những điều đó làm chúng ta phải cân nhắc. Đầu tư thì phải sinh lời hơn, món lời đó sẽ thu lại được trong tương lai, nhưng trước mắt vẫn cần phải tồn tại...
Câu hỏi 4:
Có thể hiểu về cụm từ "hoạt động có nhiều rủi ro" như thế nào?
Trả lời:
Lập dự án sau đó dùng các phương pháp tính toán để dự đoán các dấu hiệu dự án khả thi, đáng giá và có sinh lời. Nhưng đó chỉ là dự đoán chứ chưa chắc chắn. Đầu tư một lượng lớn nguồn lực (có thực) vào dự án trong khi nguồn lợi lại đang dự kiến ở tương lai cùng với sự phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác (nhiều khi lại là yếu tố chủ quan, ý chí của một vài người có vị trí) dẫn đến việc thu lại vốn đầu tư và các khoản lợi ích khác chưa chắc chắn tức là mang tính rủi ro. Ngoài ra còn các yếu tố:
- Khi thi công công trình gặp mưa bão, lốc, động đất... gây thiệt hại một phần hoặc toàn bộ dự án.
- Quá trình thực hiện dự án bị đình trệ (do bổ sung thiết kế, phê duyệt lại tổng mức đầu tư, vỡ thầu...) làm mất cơ hội chiếm lĩnh thị trưởng của sản phẩm đầu ra của dự án...
- Biến động mạnh mẽ của thị trường ngoài tầm kiểm soát, dự đoán của Chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu như đối với việc tăng giá vật liệu thời gian qua cũng được coi là rủi ro của các dự án thực hiện trong thời gian đó (vì nguồn lực bỏ ra nhiều hơn so với tính toán khi lập, phân tích, đánh giá dự án).
1.3 Hiệu quả của dự án đầu tư
Cảm ơn Binh Ball và manhdtr đã tiếp sức. Giờ chúng ta sẽ nghiên cứu về hiệu quả của dự án đầu tư.
1.3.1 Khái niệm:
Hiệu quả của dự án đầu tư là quan hệ so sánh giữa kết quả đầu tư và chi phí đầu tư.
Câu hỏi 1: Chi phí đầu tư là gì ?
Trả lời: Toàn bộ nguồn lực được sử dụng để đầu tư bao gồm:
- Chi phí đầu tư cố định: nhà xưởng, máy móc, thiết bị... (chỗ này bắt đầu dẫn đến sự liên quan với Tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng công trình).
- Vốn lưu động ban đầu.
Câu hỏi 2: Kết quả đầu tư là gì ?
Trả lời: Những gì đem lại từ việc bỏ chi phí đầu tư thể hiện ở:
- Kết quả tài chính
- Kết quả kinh tế
- Kết quả xã hội
Như vậy có thể định nghĩa Hiệu quả của dự án đầu tư là:
Hiệu quả của DAĐT là toàn bộ mục tiêu đề ra của dự án đạt được, thể hiện ở các chi phí đầu tư bỏ ra (càng ít càng tốt) và kết quả đầu tư đạt được theo mục tiêu của dự án (càng cao càng tốt).
1.3.2. Phân loại chỉ tiêu hiệu quả:
• Phân loại theo cách tính toán:
- Hiệu quả tuyệt đối (giá trị là bao nhiêu triệu hay tỷ đồng)
- Hiệu quả tương đối (giá trị tăng bao nhiều %)
• Phân loại theo kết quả đầu tư:
- Hiệu quả tài chính
- Hiệu quả kinh tế
- Hiệu quả xã hội
1.3.3. Xác định và đánh giá hiệu quả đầu tư:
- Xác định các tham số cần thiết cho việc tính toán các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả theo yêu cầu phương pháp luận;
- Tính toán các chỉ tiêu theo phương pháp thích hợp;
- Phân tích, đánh giá hiệu quả theo các chỉ tiêu đo hiệu quả.
Mở rộng:
- Khi đánh giá hiệu quả đầu tư chúng ta phải coi đồng tiền có giá trị theo thời gian.
- Bên cạnh các chi phí thật sờ được, đếm được bỏ ra, còn có chi phí cơ hội.
Tình huống: Một nhà thầu thi công xây dựng công trình đầu năm bỏ ra 100 triệu tiền vốn để thi công xây dựng công trình. Cuối năm tiền chuyển về tài khoản từ công việc thi công đó là 110 triệu đồng.
>> Kế toán: Báo cáo giám đốc sau khi cân đối tài khoản bên nợ, bên có chúng ta lãi 10 triệu đồng.
>> Kỹ sư định giá: Sau khi học về đánh giá hiệu quả dự án đầu tư và có quan niệm thời gian là tiền bạc sẽ đưa ra ý kiến: Chúng ta lỗ ít nhất 8 triệu đồng vì lãi suất ngân hàng hiện nay là 18%/năm, nếu đem gửi ngân hàng thì chẳng làm gì cuối năm sẽ có thêm 18 triệu trong tài khoản.
Tất nhiên, phải cân nhắc chi phí cơ hội cho 8 triệu đồng, tức là nếu đầu tư tiền để thi công thay vì gửi ngân hàng: cán bộ, công nhân viên có việc làm, có thêm quan hệ trong quá trình thi công công trình, năng lực làm việc đưa vào hồ sơ cho các gói thầu sau...
Tài liệu tham khảo: bài giảng bồi dưỡng nghiệp vụ định giá của TS. Cao Văn Bản – Vụ trưởng Vụ Thẩm định, Bộ KH-ĐT.