Các khái niệm cốt lõi và cách triển khai hiệu quả ISO 19650 trong các dự án xây dựng tại Việt Nam

[nguyentheanh]

Các khái niệm cốt lõi và cách triển khai hiệu quả ISO 19650 trong các dự án xây dựng​

Các khái niệm cốt lõi của ISO 19650 (Core Concepts of ISO 19650)​

ISO 19650 không chỉ là một bộ tiêu chuẩn, mà là hệ thống tư duy chuẩn hóa toàn bộ dòng thông tin và luồng công việc trong suốt vòng đời công trình - từ ý tưởng, chuẩn bị dự án, thiết kế, thi công, nghiệm thu, bàn giao, đến vận hành và bảo trì.

Để hiểu và áp dụng hiệu quả, cần nắm vững các khái niệm cốt lõi sau:

1. Quản lý thông tin theo vòng đời tài sản (Information Management across the Asset Lifecycle)​

ISO 19650 hướng dẫn cách tổ chức, lưu trữ, trao đổi và kiểm soát thông tin xuyên suốt các giai đoạn:

• Khởi tạo (Initiation) – Xác định nhu cầu thông tin, lập EIR.
• Phát triển và bàn giao (Delivery) – Thực hiện BEP, kiểm soát CDE, phối hợp thiết kế–thi công.
• Vận hành (Operation) – Chuyển giao và duy trì mô hình thông tin (AIM).

→ Mục tiêu là đảm bảo mọi dữ liệu đều có cấu trúc, có nguồn gốc, có kiểm soát và liên thông giữa các giai đoạn, không bị đứt đoạn khi bàn giao.

2. Môi trường dữ liệu chung – CDE (Common Data Environment)​

CDE là nền tảng trung tâm duy nhất để lưu trữ, chia sẻ và kiểm soát thông tin BIM.
Theo ISO 19650, CDE có bốn “vùng” chính:

• Work in Progress (WIP): nơi nhóm tác giả làm việc nội bộ.
• Shared: nơi các bên chia sẻ thông tin để phối hợp, kiểm tra.
• Published (Documentation): nơi thông tin đã được phê duyệt, phát hành chính thức.
• Archived: nơi lưu trữ tài liệu, mô hình sau khi hoàn thành hoặc bàn giao.

→ CDE đảm bảo mọi bên đều làm việc trên phiên bản dữ liệu mới nhất, có truy vết, có nhật ký thay đổi và phê duyệt rõ ràng.

3. Vai trò và trách nhiệm (Roles and Responsibilities)
ISO 19650 phân định rõ trách nhiệm giữa các bên:

• Appointing Party: Bên giao nhiệm vụ (thường là Chủ đầu tư, hoặc bên A giao bên B, B giao B', tổng thầu & nhà thầu giao bên thầu phụ hoặc đơn vị cung cấp dịch vụ...).
• Lead Appointed Party: Bên nhận nhiệm vụ chính (Ban QLDA hoặc Tư vấn QLDA).
• Appointed Parties: Các đơn vị thực hiện (Tư vấn thiết kế, Nhà thầu, Nhà cung cấp...).

→ Việc xác định rõ vai trò ngay từ đầu giúp tránh trùng lặp, bỏ sót thông tin và nâng cao trách nhiệm của từng bên.

4. BEP và EIR – Trục xương sống của quy trình thông tin​

• EIR (Employer’s Information Requirements): Chủ đầu tư đưa ra yêu cầu thông tin cần thiết cho quá trình thiết kế, thi công, vận hành.
• BEP (BIM Execution Plan): Các bên thực hiện cụ thể hóa cách đáp ứng EIR – gồm phần mềm, quy trình, định dạng, phương thức trao đổi, phân quyền.

→ BEP là “kế hoạch hành động” cho toàn bộ quy trình BIM, được kiểm soát và cập nhật xuyên suốt vòng đời dự án.

5. Mức độ phát triển thông tin – LOD/LOI (Level of Detail / Level of Information)​

ISO 19650 yêu cầu quy định rõ mức độ chi tiết (LOD) và mức độ thông tin (LOI) cho từng giai đoạn.
Ví dụ:

• Thiết kế sơ bộ → LOD 200;
• Thiết kế thi công → LOD 350–400;
• As-built → LOD 500.
  → Nhờ đó, dữ liệu mô hình luôn phù hợp với mục tiêu sử dụng và chi phí thu thập thông tin.

6. Kiểm soát phiên bản và truy vết thông tin (Versioning & Traceability)
Mọi mô hình, bản vẽ, tài liệu phải có mã nhận dạng duy nhất, kèm thông tin: phiên bản, ngày, người tạo, trạng thái (S0, S1, A1,...).
→ Giúp truy xuất nguồn gốc, đảm bảo tính minh bạch, toàn vẹn và trách nhiệm.

7. Khả năng tương tác và trao đổi dữ liệu (Interoperability)​

ISO 19650 khuyến khích sử dụng định dạng mở (OpenBIM) như IFC, BCF, COBie.
→ Đảm bảo dữ liệu có thể chuyển đổi, đọc hiểu và dùng lại giữa các phần mềm khác nhau (Revit, Tekla, ArchiCAD, Navisworks, CMMS...).

Cách triển khai hiệu quả ISO 19650 (How to Implement ISO 19650 Effectively)​

Triển khai ISO 19650 không phải là “cài đặt phần mềm”, mà là xây dựng một hệ thống quản lý thông tin đồng bộ.
Quá trình triển khai nên tuân theo 6 bước chiến lược dưới đây:

Bước 1. Xác định mục tiêu và phạm vi ứng dụng BIM​

• Làm rõ mục tiêu ứng dụng BIM (thiết kế phối hợp, 4D kiểm soát tiến độ, 5D chi phí, vận hành tài sản...).
• Xác định quy mô, giai đoạn áp dụng và phạm vi dữ liệu cần quản lý.
• Lựa chọn đội ngũ triển khai, tư vấn, hoặc đơn vị hỗ trợ BIM.

Bước 2. Xây dựng và ban hành EIR (Employer’s Information Requirements)​

• Chủ đầu tư cần lập tài liệu EIR quy định: loại thông tin cần cung cấp, định dạng, mức độ chi tiết, thời điểm nộp, cách thức kiểm tra và lưu trữ.
• Đây là điều kiện tiên quyết để đưa yêu cầu BIM vào hồ sơ mời thầu và hợp đồng.

Bước 3. Lập BEP (BIM Execution Plan)​

• Các bên tham gia dự án (TVTK, TVGS, Nhà thầu…) phối hợp lập BEP sơ bộ (Pre-contract) và BEP chi tiết (Post-contract).
• BEP quy định rõ:
  • Quy trình thông tin (Information Workflow);
  • Quy ước đặt tên tệp, phân quyền truy cập;
  • Phần mềm sử dụng và định dạng tệp (IFC, RVT, DWG...);
  • Ma trận trách nhiệm và lịch kiểm soát thông tin.

Bước 4. Thiết lập và vận hành CDE (Common Data Environment)​

• Cấu hình CDE theo chuẩn ISO 19650: gồm 4 vùng (WIP, Shared, Published, Archived).
• Gắn metadata cho mọi tệp, kiểm soát phiên bản tự động.
• Áp dụng quy trình Submit → Review → Approve → Publish để đảm bảo tính kiểm soát và đồng bộ.
• Kết nối các phần mềm BIM (Revit, Navisworks, Synchro...) vào CDE để trao đổi dữ liệu tự động.

Bước 5. Kiểm soát, đánh giá và cập nhật thông tin​

• Kiểm tra định kỳ việc tuân thủ naming convention, metadata, workflow.
• Áp dụng công cụ IDS (Information Delivery Specification) để xác thực mô hình.
• Theo dõi KPI: thời gian xử lý RFI, số lỗi mô hình, tỉ lệ publish đúng hạn, tính nhất quán dữ liệu.
• Cập nhật BEP khi có thay đổi về phạm vi hoặc yêu cầu.

Bước 6. Bàn giao thông tin và duy trì vận hành​

• Khi công trình hoàn thành, các bên phải bàn giao Mô hình thông tin tài sản – AIM (Asset Information Model).
• AIM phải đầy đủ dữ liệu vận hành, bảo trì, nhật ký thiết bị, hồ sơ kỹ thuật.
• Liên kết AIM với hệ thống quản lý tài sản (CMMS, CAFM, ERP) để tiếp tục sử dụng trong giai đoạn khai thác.

Kết luận: Từ “bản vẽ” đến “dòng dữ liệu sống”​

ISO 19650 giúp ngành xây dựng chuyển đổi từ quản lý bản vẽ thủ công sang quản lý thông tin có cấu trúc.
Đây là chìa khóa để xây dựng nền quản trị dự án số – quản trị thông tin – quản trị tài sản tích hợp.
Khi triển khai đúng cách, ISO 19650 không chỉ giúp giảm sai sót, tiết kiệm chi phí, mà còn tạo nền tảng cho chuyển đổi số trong toàn bộ vòng đời công trình — từ lúc hình thành ý tưởng, thiết kế, thi công cho đến vận hành và tái đầu tư.

Ths Nguyễn Thế Anh
Công ty CP Giá Xây Dựng - Đơn vị hàng đầu về BIM và giải pháp CDE, Quản lý dự án tại Việt Nam.