Tỉ phú Jack Ma: xấu trai, thi trượt ĐH 3 lần bị từ chối việc làm và trở thành người giàu nhất Trung

[nguyentheanh]

Chương trình phỏng vấn hàng tuần lần này là cuộc trò chuyện của phóng viên đài BBC Carrie Gracie với tỉ phú Trung Quốc Jack Ma, người sáng lập ra công ty internet Alibaba.com.

Từ chỗ không biết gì về internet, Jack Ma trở thành tỉ phú thế giới về kinh doanh mạng
​

Công ty Alibaba.com gần đây khiến các thị trường tài chính kinh ngạc khi có số cổ phiếu tung ra lớn nhất sau Google.
BBC: Jack Ma, cám ơn ông đã tham gia chương trình. Trước tiên hãy nhớ lại thời gian trước khi các nhà đầu tư van nài ông nhận tiền của họ như bây giờ, quay trở lại cách đây 5 năm, giả sử tôi muốn bỏ tiền đầu tư vào công ty Alibaba.com của ông, thì ông sẽ giới thiệu công ty này như thế nào?
Jack Ma: À, chúng tôi muốn xây dựng một công ty giúp đỡ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên thế giới kinh doanh qua mạng, và tôi tin rằng Trung Quốc sẽ là nước sử dụng internet lớn nhất thế giới, và nếu chúng tôi may mắn thì chúng tôi sẽ là một trong ba công ty internet hàng đầu thế giới trong 10 năm nữa.
BBC: Thế mọi sự có diễn tiến đúng theo chiều hướng đó không?
Jack Ma: Có chứ, thực ra chúng tôi đang tiến đến rất gần mục tiêu đó rồi. Công ty của chúng tôi được niêm yết vào tháng 11 năm ngoái và nó đã trở thành công ty internet lớn thứ năm trên thế giới, và chúng tôi đã có 24 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng trang mạng Alibaba của chúng tôi ở TQ, và có tới 4.4 triệu doanh nghiệp sử dụng trang mạng của chúng tôi ở ngoài Trung Quốc.
BBC: Với 24 triệu doanh nghiệp bên trong TQ, người ta sử dụng trang mạng của ông để làm gì? Ông có thể giải thích để thính giả đài BBC thêm rõ được không?
Jack Ma: Trên thực tế thì bất cứ công ty vừa và nhỏ nào mà sản xuất hay buôn bán, nói chung là người ta muốn bán và muốn mua bất cứ thứ gì, thì người ta đăng lên lời đề nghị, chẳng hạn nói là tôi muốn bán điện thoại di động với giá như thế này, chi phí vận chuyển là như thế này, giá thành tổng cộng là thế này…, thì người ta đăng cái đó lên Alibaba.com. Hàng trăm hàng ngàn doanh nghiệp vừa và nhỏ khác mà muốn mua điện thoại di động thì họ có thể tìm kiếm trên Alibaba.com. Nói chung đó là trang mạng để bán và mua sản phẩm cho tất cả các công ty vừa và nhỏ.
BBC: Thế ông lấy ý tưởng này từ đâu?
Jack Ma: Thực ra thì tôi bắt đầu công ty trên mạng đầu tiên vào năm 1995. Trước đó, tôi học để thành giáo viên dạy tiếng Anh, bản thân tôi cũng tự học tiếng Anh ở Trung Quốc, tôi đúng là 100% ‘made in China’ đấy. Thế rồi tôi có cơ hội tới Mỹ, đại diện cho chính phủ trong một dự án xa lộ. Và khi tôi tới Seattle, thì tôi được biết về internet, tôi mới nghĩ ‘Wow, cái này rồi sẽ có tiềm năng lớn, sẽ là thứ thay đổi thế giới đây’.
Thế rồi sau hai tuần, trở về TQ, tôi nói tôi muốn thành lập cái gọi là một công ty internet, và lúc đó thực sự khó mà có thể thuyết phục người ta internet là gì. Thế là tôi mời 24 người bạn tới nhà và giải thích với họ trong hai tiếng đồng hồ về những gì tôi sẽ làm. Mọi người bảo là ‘Jack ạ, anh chẳng biết gì về internet, anh chẳng biết gì về máy tính, anh lại chẳng có tiền’, thế thì tôi làm gì đây? Thế là sau hai tiếng đồng hồ, 23 người nói ‘thôi, bỏ ý định đó đi’. Chỉ một người nói rằng ‘Jack, nếu anh muốn thử thì cứ thử xem sao’.

Số người sử dụng internet tại TQ tăng mạnh trong thời gian gần đây
​

Sáng hôm sau, tôi quyết định bắt tay vào làm ăn, thế là tôi thành lập công ty internet đầu tiên của TQ mang tên chinapages.com, và tôi tự ví mình là một anh mù cưỡi trên lưng một con hổ mù. Tự biết về trình độ công nghệ của mình, và cũng chẳng có tiền, nhưng tôi cứ thử dấn bước đầu tiên. Thế là từ năm 1995 đến 1997, tôi ra sức thuyết phục các công ty lớn, nhưng họ đều từ chối, nói rằng họ không muốn. Thế nhưng các công ty vừa và nhỏ thì lại muốn sử dụng dịch vụ internet này. Và ý tưởng là xuất phát từ đó, chúng tôi sẽ giúp các công ty vừa và nhỏ trước, giúp họ bán sản phẩm.
BBC: Nhưng làm sao ông dám chắc như thế được? Ông tin tưởng dựa vào đâu, vì như ông nói thì lúc đó không ai ở TQ nghe gì về internet, chắc chắn là chưa ai sử dụng internet và đa phần các công ty vừa và nhỏ thậm chí còn chưa có máy tính nữa?
Jack Ma: Đúng vậy, bất cứ nơi nào tôi đến nhằm thuyết phục mọi người, người ta đều không tin. Nói chung là rất khó. Thế rồi trang nhà đầu tiên mà chúng tôi làm cho khách hàng là khi tôi tới một khách sạn Vọng Hồ ở Hàng Châu, là khách sạn bốn sao, và tôi nói quí vị có muốn đưa các thông tin về công ty quí vị lên internet hay không, và họ nói ‘chúng tôi không muốn trả tiền để làm chuyện đó’, tôi mới nói ‘các ông không phải trả tiền cho tới khi nào các ông nhận được phản hồi’, họ lại bảo: ‘ngay cả khi nhận được phản hồi chúng tôi cũng không muốn trả tiền’. Tôi chỉ còn biết nói OK. Thế là họ đưa cho tôi cuốn sổ thông tin về khách sạn, tôi phải dịch nó ra tiếng Anh, và bạn tôi ở Seattle tạo ra trang nhà cho họ, rồi in ra và gửi về TQ bằng dịch vụ UPS.
Tôi đảm bảo với khách hàng là trang nhà này đã có ở trên mạng internet, nhưng họ không tin. Thế là tôi phải bảo ‘đây, số điện thoại đây, các ông gọi cho bạn bè ở châu Âu hay Mỹ, tìm kiếm trên internet xem, nếu họ tìm thấy thì các ông phải trả tiền, nếu không thì các ông khỏi phải trả’. Thế rồi họ gọi cho bạn bè, tìm thấy thông tin trên internet, nhưng họ vẫn không trả tiền. Tuy nhiên vào năm 1995, có một hội thảo quốc tế về phụ nữ ở Bắc Kinh, và rất nhiều đại biểu trước khi tới TQ thì họ tìm kiếm thông tin trên mạng và tìm thấy khách sạn Vọng Hồ ở Hàng Châu, và họ nói chúng tôi muốn ở khách sạn này. Nhưng khách sạn Vọng Hồ là ở Hàng Châu, trong khi hội thảo ở tận Bắc Kinh, tức là cách đó những 1500km lận…
BBC:Trung Quốc đúng là một nước rất rộng…
Jack Ma: Vâng, nhưng có bốn phụ nữ, bốn quí bà, vẫn nói là họ muốn ở khách sạn đó, ngay cả khi hội thảo của họ ở tận Bắc Kinh, họ vẫn bay tới Hàng Châu ở đó một đêm vì đó là khách sạn đầu tiên họ tìm thấy trên internet.
BBC: Vì trang nhà quá đẹp chăng?
Jack Ma: Đúng vậy đấy! Và kể từ đó, tôi biết là có hi vọng. Và nếu cứ tiếp tục làm việc, tiếp tục thuyết phục mọi người, làm mọi thứ dễ dàng hơn thì điều đó thực sự có lợi và giúp ích cho các doanh nghiệp. Vậy là chúng tôi không bao giờ thay đổi giấc mơ của mình cả.
BBC: Đúng là không chỉ có ý tưởng tốt, mà còn phải hết sức kiên nhẫn nữa, có đúng không ạ?
Jack Ma: Đúng vậy, đừng bao giờ bỏ cuộc.

Jack Ma và phóng viên BBC Carrie Gracie
​

BBC: Nói chung đây đúng là thành quả rất ấn tượng của một người tự học tiếng Anh như ông, bắt đầu là một hướng dẫn viên du lịch, rồi lại còn trượt đại học không chỉ một mà hai lần đúng không ạ?
Jack Ma: Vâng, tôi trượt đại học ba lần
BBC: Ba lần ạ?
Jack Ma: Vâng, ba lần.
BBC: Và bị từ chối khi xin vào làm việc tại một hàng ăn nhanh?
Jack Ma: Vâng, ở nhà hàng gà rán Kentucky
BBC: Từ chỗ còn chưa biết gì về internet cách đây hơn một thập kỷ, thế mà giờ đây là một tỉ phú internet, ông có tự hào về bản thân không?
Jack Ma: Không, không hẳn đâu. Tôi tự hào về đội ngũ làm việc của mình, và tôi là một người rất may mắn, may mắn sống ở thời có internet, và lại ở Trung Quốc vào lúc nhà nước cộng sản phát triển, và may mắn có những người tuyệt vời làm việc cùng tôi
BBC: Nhưng câu chuyện này không đơn thuần chỉ là một chuỗi những may mắn đúng không ạ?
Jack Ma: Tôi nghĩ chúng tôi đã có một số quyết định tốt, ngay cả khi chịu áp lực rất lớn hay trước những cám dỗ rất lớn, nhưng chúng tôi vẫn đưa ra được quyết định tốt.
BBC: Ông thử cho tôi một ví dụ xem nào, chẳng hạn ông phải đối diện với một sự lựa chọn khó khăn, thì ông ra quyết định thế nào, để tránh được tình huống tồi tệ?
Jack Ma: Cách đây 4,5 năm, các công ty internet đổ vỡ hàng loạt trong cái gọi là bong bóng công ty internet. Đó là một thời gian hết sức khó khăn đối với chúng tôi. Cách đây ba năm, thương mại điện tử vẫn chưa kiếm được tiền, nhưng có một loại công ty internet kiếm tiền rất nhanh là các công ty trò chơi trên mạng. Tuy nhiên, khi tôi nhận thấy con trai tôi bỏ quá nhiều thời gian chơi trò điện tử trên mạng, rồi em rể tôi, đã là người lớn và cũng là doanh nhân thành công mà vẫn bỏ thời gian chơi trò điện tử đến tận 3h sáng với vợ, tôi mới nghĩ Chúa ơi, cái này chẳng khác gì nghiện ma tuý vậy.
BBC: Tức là ông không muốn dây dưa với các loại hình có thể gây nghiện, vì lý do đạo đức?
Jack Ma: Vâng, tôi đã tuyên bố là thà chết đói còn hơn là đi theo con đường đó, và nói rằng quên ngay ý định mở công ty trò chơi trên mạng đi, và phải tập trung vào thương mại điện tử. Và đó là một quyết định đúng đắn.
BBC: Ông làm ơn giải thích là thế ông kiếm tiền như thế nào? Chúng ta đã nghe về khách hàng đầu tiên mà ông làm không công rồi, nhưng bây giờ thì ông kiếm tiền như thế nào?
Jack Ma: Mọi công ty mà Alibaba tung lên mạng đều có ba năm đầu miễn phí. Tiền mà chúng tôi thu được là từ tiền đóng phí thành viên. Đối với các trang mạng hải ngoại thì tiền phí thành viên là 5000USD/năm. Đối với các công ty buôn bán trong nước ở TQ thì chúng tôi thu phí 300 dollar/năm; như thế, chúng tôi sẽ có nhiều khách hàng hơn, với mức giá thấp hơn.
BBC: Như chúng tôi đã nói ban đầu thì công ty của ông có cổ phiếu tung ra chỉ đứng sau Google, và lượng cổ phiếu này bán đi vô cùng nhanh. Tại sao người ta lại tin vào công ty của ông? Hướng đi sắp tới sẽ như thế nào?
Jack Ma: Trung Quốc có hơn 40 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ngày hôm nay, mới có 24 triệu công ty sử dụng dịch vụ của chúng tôi, và nhiều công ty thì cũng chỉ vừa mới bắt đầu, họ vẫn chưa trả tiền. Kinh nghiệm của chúng tôi là thị trường, và chúng tôi là công ty hàng đầu trên thế giới trong việc giao dịch làm ăn giữa các doanh nghiệp với nhau. Tôi nghĩ là người ta đã khao khát có một công ty internet thành công trong nhiều năm nay. Thế nên sau Google, người ta không thấy có công ty nào có quy mô lớn như Alibaba. Trong khi đó, nền kinh tế TQ đang đóng vai trò quan trọng đối với thế giới.

Jack Ma nói 'việc quản lý thông tin trên mạng ở TQ là cần thiết'
​

BBC: Liệu có phải hoàn toàn là tình cờ, khi mà ông là người Trung Quốc bắt đầu công ty của mình ở TQ, hay còn điều gì đặc biệt khác mà chỉ ở Trung Quốc thì câu chuyện thành công này mới xảy ra?
Jack Ma: Tôi nghĩ đó là chuyện tình cờ, vì chúng tôi may mắn làm ăn ở Trung Quốc, và Trung Quốc lại có quá nhiều các công ty vừa và nhỏ, và vì Jack Ma này chẳng biết gì về công nghệ. Điều duy nhất mà tôi có thể làm với máy tính của mình là gửi và nhận emails, và lướt mạng. Tôi thậm chí còn chẳng biết xem video trên máy tính nữa.
BBC: Một lời thú nhận khá là đáng ngạc nhiên đây. Thế chuyện đó không làm ông lo ngại à, vì nó có thể khiến ông ở vào thế dễ bị tổn thương?
Jack Ma: Không hề, tôi chẳng lo lắng tí nào. Bất cứ cái gì mà các kỹ sư trong công ty của tôi sáng chế ra thì tôi thường là người thử nghiệm đầu tiên. Nếu tôi không dùng được thì chắc rằng 80% người khác cũng không dùng được và tôi sẽ quẳng nó vào sọt rác, vì tôi luôn muốn chỉ cần một cú click chuột là có được cái mà tôi cần. Tôi không thích đọc các sách hướng dẫn dài dòng.
BBC: Chúng ta hãy nói về ông một chút nữa, vì cùng với một số đại gia internet khác ở TQ, ông đã gia nhập danh sách các tỉ phú của thế giới. Ông có thấy hài lòng không? Là một người cực kỳ giàu có thì có thích không?
Jack Ma: Không hề. Tôi nghĩ thời gian mà tôi hạnh phúc nhất là khi tôi dạy ở đại học, lương tháng chỉ được 10 dollar thôi. Khi đó, tôi có ước mơ là giá làm thêm hai tuần nữa thì sẽ đủ tiền mua một chiếc xe đạp. Nói thì mọi người không tin, nhưng tôi chưa bao giờ dám nghĩ là mình sẽ trở thành tỉ phú. Tôi nghĩ giàu có cũng là một gánh nặng lớn đấy, vì chị biết đấy, tôi không xài nhẫn, đồng hồ, không thích những thứ sang trọng…

 

[nguyentheanh]

BBC: Nhưng như thế cũng hài hước đúng không ạ, vì rất nhiều người Trung Quốc giờ đây chỉ quan tâm tới chuyện làm giàu, thật giàu, làm sao có xe hơi đẹp, nhà đẹp, các tiện nghi đắt tiền… nói chung đó là giấc mơ của nhiều người, vậy chắc họ sẽ nhìn ông và nghĩ tay này cũng là một dạng lập dị…
Jack Ma: Đúng thế, tôi đoán là họ thấy tôi cũng kỳ dị, thế nên từ lâu rồi đã có rất nhiều người gọi tôi là ‘Jack điên’; nhưng giờ đây, tôi nghĩ chúng tôi đang đưa ra một tấm gương tốt cho các doanh nhân trẻ. Tôi cũng muốn khác đi, vì tôi không có ‘hậu phương vững chắc’ trong chính phủ như nhiều người. Bố mẹ tôi chỉ là dân thường, tôi chẳng được xu nào từ chính phủ, tôi chẳng vay mượn lấy một xu từ ngân hàng. Thế nên trong khi là người tốt, tôi cũng muốn khác đi, muốn là độc đáo, muốn suy nghĩ khác những điều bình thường. Và tôi cũng học phương châm yêu lấy mọi người, như trong bộ phim Mỹ mà tôi ưa thích, là ‘Forest Gump’: đơn giản, dễ dàng, và có thể điều gì đó sẽ xảy ra.
BBC: Jack, ông nói một điều khá thú vị là phải suy nghĩ khác biệt, phải độc đáo, vốn là điều mà người ta thường ít nghĩ đến khi nói về Trung Quốc. Vậy tôi muốn hỏi thẳng, liệu có điều gì trong văn hoá Trung Quốc là không thích hợp với chuyện sáng tạo, đổi mới, không thích hợp cả với lối suy nghĩ của ông hay không?
Jack Ma: Tôi chưa bao giờ nghĩ về vấn đề đó. Tôi nhận thấy là có rất nhiều công ty TQ, trong đó có cả các công ty internet, copy mô hình của các công ty Mỹ và phương Tây, nhưng thường không mấy thành công. Chúng tôi chỉ tình cờ hoạt động trong lĩnh vực thương mại điện tử giữa các công ty với nhau, vốn lại chưa có mô hình từ trước
BBC: Tức là không có sự lựa chọn nào khác, không có mô hình nào khác ngoài chuyện phải tự sáng tạo?
Jack Ma: Chúng tôi phải tự sáng tạo, và sáng tạo của riêng tôi trong những năm vừa rồi là lắng nghe các khách hàng, và khuyến khích các bạn trẻ - trong công ty của tôi có 9000 nhân viên, tuổi trung bình là 27 và các bạn trẻ này thông minh hơn tôi nhiều. Và khi lắng nghe các khách hàng, tôi nói với các nhân viên trẻ rằng tôi muốn các bạn phải xử lý được các vấn đề của khách hàng, nếu chúng ta xử lý được thì đó là sáng tạo, nếu không thì các ý tưởng đó nên xếp xó trong phòng thí nghiệm.
BBC: Sau khi thực hiện mạng giao dịch giữa các doanh nghiệp, bây giờ ông lại có mạng để những người tiêu dùng tự bán đấu giá với nhau, tạo ra một dạng Ebay ở TQ. Có điều gì ở thị trường TQ mà các doanh nhân TQ nắm rõ hơn các nhà đầu tư sừng sỏ nước ngoài?
Jack Ma: Không hẳn đâu, tôi nghĩ dân tộc nào trên thế giới cũng vậy thôi; tuy nhiên, tôi thấy rất nhiều các công ty đa quốc gia khi tới TQ họ thường tìm cách làm cho các ông chủ hài lòng hơn là làm cho khách hàng hài lòng, tức là họ thường nhìn thấy những thứ trước mắt, muốn đạt mọi điều nhanh chóng để thu hồi vốn nhanh. Họ quên mất tinh thần khi mà họ thành lập một công ty, là làm sao làm cho khách hàng hài lòng, đấy mới là điều quan trọng hơn.
Một điều nữa, khi chúng tôi bắt đầu mạng đấu giá kiểu Ebay ở TQ, mọi người đều nói ‘Quên chuyện đó đi Jack ạ, người ta có nhiều tiền hơn anh nhiều, có nguồn nhân lực tốt hơn và nhiều hơn của anh, làm sao anh cạnh tranh nổi?’ Tôi bảo: ‘nền kinh tế thị trường của TQ còn mất 30 năm cơ mà, và tôi có đủ kiên nhẫn, có cả đời để phục vụ ngành này’, thế nhưng chỉ mất bốn năm thì tôi đã …
BBC: …đã may mắn? Có một yếu tố rất quan trọng mà chúng ta chưa nói tới là chính phủ Trung Quốc. Ở TQ, chính phủ có một vai trò hết sức quan trọng. Người ta có khiến công việc của ông khó khăn không?
Jack Ma: Tôi không gặp vấn đề gì với chính phủ TQ, vì tôi không động chạm gì tới các lĩnh vực nhạy cảm, tôi chỉ làm thương mại điện tử, tập trung vào làm ăn, tạo việc làm, và là một công dân tốt…
BBC: Và một trong các lý do ông không động tới các mạng tin tức là vì tính nhạy cảm bao quanh lĩnh vực này?
Jack Ma: Đúng vậy, và một lý do nữa là tôi có trụ sở tại Hàng Châu, vốn rất gần gũi với việc làm ăn, còn nếu tôi muốn làm về mảng tin tức thì tôi phải ở Bắc Kinh. Mà cũng như bất cứ nước nào trên thế giới, ở đây cũng có nhiều khâu quan liêu, phải đi qua nhiều cửa…
BBC: Nhưng ông đã có thời làm việc cho chính phủ trong một thời gian đúng không ạ?
Jack Ma: Có, tôi làm việc trong thời gian 14 tháng.
BBC: Và thời gian làm việc đó thế nào?
Jack Ma: Cũng là một kinh nghiệm tốt. Tôi học cách làm việc với chính phủ phải như thế nào.
BBC: Nhưng thời gian đó chẳng được bao lâu đúng không ạ?

Jack Ma (phải) và đồng sáng lập mạng Yahoo tại một hội thảo về internet ở TQ năm 2005

​

Jack Ma: Lúc đó, lãnh đạo của tôi và tôi có ý kiến rất khác nhau. Lãnh đạo của tôi lúc đó cho rằng việc làm quen qua mạng sẽ thay đổi trước thương mại điện tử. Nói chung là chúng tôi có quan điểm khác nhau, và thế là tôi bỏ, chẳng qua vì quan điểm khác nhau thôi, chứ chẳng có vấn đề gì với chính phủ cả.
Mà chị biết không, hoạt động trong lĩnh vực internet trong 13 năm qua, tôi luôn tin rằng internet là một điều mới mẻ với tất cả các chính phủ, chứ không riêng gì chính phủ TQ đâu. Và là một doanh nhân, công việc của anh không phải là nhận việc từ chính phủ, mà là phải đi gặp họ, giải thích internet là gì, thương mại điện tử là gì, anh có thể giúp đỡ được gì.
Thế nên một phương châm nữa tôi tự đưa ra cho mình là ‘Yêu chính phủ thì được, đừng cưới người ta làm gì’ - tức là có thể nói, giảng giải cho họ nhưng đừng làm ăn với họ. Một điều hài hước nữa là ngay cả khi quí vị cho rằng TQ có những biện pháp kiểm duyệt gắt gao, thế tại sao TQ ngày nay có 230 triệu người sử dụng internet?
BBC: Ông đã nói về kiểm duyệt thì chúng ta sẽ nói về vấn đề này một tí. Ông bây giờ còn điều hành mạng Yahoo Trung Quốc. Ở bên Mỹ, công ty này gặp rất nhiều rắc rối trước những cáo buộc về chuyện họ cung cấp thông tin về các tài khoản email của các nhà hoạt động dân chủ cho chính phủ TQ, rồi sau đó các nhà hoạt động này bị bỏ tù vì các tội phản loạn. Ông có thấy thoải mái trước những chuyện này không?
Jack Ma: Chuyện này xảy ra trước khi chúng tôi nắm quyền điều hành Yahoo TQ. Khi lên điều hành, tôi phải trả lời rất nhiều cuộc phỏng vấn của các hãng báo chí nước ngoài về vấn đề này. Quan điểm của tôi là nếu vấn đề liên quan tới an ninh quốc gia thì tôi cũng sẽ phải làm thôi. Tôi nghĩ là nhiều người quá lo lắng về chuyện này. Tôi không gặp vấn đề gì cả. Khi mà mọi người hỏi tôi nhiều về chuyện này thì tôi hỏi ngược lại là tại sao, vì ở Mỹ, nếu FBI đến gặp tôi và bảo ‘này Jack, một số thông tin trên mạng Alibaba của anh là nhạy cảm đối với các vấn đề quốc gia của chúng tôi’ thì tôi cũng sẽ cung cấp cho họ thôi.
BBC: Liệu có vấn đề gì mà giới chức đề nghị ông phải làm và ông sẽ từ chối, nói rằng ‘Không, tôi không thể làm điều đó’ hay không?
Jack Ma: Tôi sẽ từ chối nếu họ không có các thủ tục thích hợp. Không phải ai từ chính phủ đến gặp tôi đòi cái gì tôi cũng cung cấp, trừ phi họ đưa ra lý do chính đáng, chẳng hạn nói rằng ‘đây là vấn đề an ninh quốc gia’, hay có ai đó lừa đảo trên mạng để lấy tiền
BBC: Tức là tội phạm trên mạng?
Jack Ma: Vâng, tội phạm trên mạng, chắc chắn tôi sẽ cung cấp thông tin.
BBC: Thế chúng ta hãy nhìn về câu chuyện ở Tây Tạng, vốn được tin tức đưa ra từ giữa tháng Ba đến giờ về những vụ bạo động ở đó, có thể thấy Trung Quốc kiểm duyệt thông tin hết sức chặt chẽ ở trong nước về chuyện này: kiểm duyệt cả trên mạng lẫn trên báo chí. Việc đó có ích hay không, vì người ta chỉ đưa ra một mặt của vấn đề mà thôi, chứ không đưa ra toàn bộ câu chuyện?
Jack Ma: Tôi không biết nhiều lắm về vấn đề Tây Tạng, nhưng tôi cũng hơi thất vọng. Cá nhân thì tôi đã chuẩn bị lên Tây Tạng để có kỳ nghỉ, thế nhưng khi chuyện này xảy ra, tôi không đi được và tôi khá thất vọng. Tôi nghĩ với tư cách một người cha, tôi lo lắng rất nhiều về internet tại TQ, không phải về chuyện kiểm duyệt thông tin chính trị, mà về khiêu dâm, rồi rất nhiều rác rưởi trên mạng. Tôi nghĩ vấn đề quản lý thông tin trên mạng là điều cần thiết. Người phương Tây thì quen với dân chủ từ bé, trong khi ở Trung Quốc với 1.3 tỉ dân thì còn rất nhiều người mù chữ. Thế nên khi bỗng dưng mọi thứ mở ra, mà dùng chuẩn mực của người khác thì cũng sẽ gặp nhiều vấn đề.
BBC: Quay trở lại câu hỏi trước, trong một xã hội mà người ta chỉ được tiếp cận một phần thông tin, nơi người ta không được khuyến khích suy nghĩ tự do hay chỉ trích về một số lĩnh vực, thì điều đó có p̣hải là cản trở cho sự phát triển về tư duy hay không? Và như thế, nó đưa chúng ta trở lại với vấn đề khi trước, tức là về chuyện sáng tạo, làm sao người ta có thể sáng tạo về kinh doanh, về chính trị, về làm ăn nếu như anh chỉ được phép suy nghĩ một cách hạn chế mà thôi?

Trung Quốc gia tăng việc kiểm soát internet trong thời gian gần đây
​

Jack Ma: Đó có lẽ là cách suy nghĩ của chị thôi. Tôi nghĩ mạng internet ở TQ ngày nay có 99% là thông tin tự do, còn phần kia chỉ chiếm 1% mà thôi. Tôi không nghĩ rằng 1% đó sẽ hạn chế sự sáng tạo về tư duy của người ta. Nếu mà so với 10 năm trước đây, khi người ta không được tiếp cận tới 60% thông tin, thì để buộc người ta tin tưởng vào những giá trị nào đó, để biến 56 dân tộc người đoàn kết… không phải là chuyện dễ dàng.
BBC: Nhưng chuyện này có hạn chế sự sáng tạo của người dân hay không, khi mà vẫn có những người trên thế giới cho rằng TQ sẽ không thể lên tới vị trí tột đỉnh trong bậc thang công nghệ, sẽ không thể nào lãnh đạo vì đó là một nhà nước độc đảng với thông tin hạn chế, nơi vẫn còn sự kiểm duyệt, vẫn còn cơ cấu giáo dục theo kiểu đạo Khổng kiểu tôn ti thứ bậc, rồi còn cả vấn đề học vẹt…vv, thì ông sẽ nói sao với những ý kiến như thế?
Jack Ma: Tôi không rõ là họ có đúng không. Tôi cũng không rõ là người ta có coi tôi là có sáng tạo hay không, vì tôi 100% là ‘đồ Trung Quốc’, gọi theo kiểu ‘made in China’. Việc tiếp cận thông tin của tôi cũng như với đa phần người dân TQ, tôi dùng mạng ở TQ, nhưng chuyện đó không ngăn cản tôi suy nghĩ một cách sáng tạo. Tôi nghĩ TQ trong tương lai sẽ không chỉ là một công xưởng sản xuất mà còn là mảnh đất của sự sáng tạo.
BBC: Vậy TQ của 10, 20 năm tới sẽ như thế nào, khi mà công ty của ông sẽ phát triển nhiều hơn nữa?
Jack Ma: Tôi nghĩ rằng mọi thứ sẽ minh bạch hơn, nhưng vẫn theo kiểu Trung Quốc, mà như lúc trước chị có nói đến chuyện độc đảng đó. Là một giám đốc điều hành với 9000 nhân viên, tôi biết tôi có thể nói về đủ ý tưởng hay ho, nhưng nếu không biến những ý tưởng đó thành hiện thực thì cũng chẳng làm được trò trống gì. Khi tới Anh, Mỹ tôi rất tò mò, sao mà người ta lúc nào cũng tranh luận, thế hành động đâu? Khi nào người ta mới thực sự làm gì đó? Có khi chúng tôi làm mới rồi sửa chữa tới ba lần trong khi người ta vẫn thảo luận. Tôi cũng có nhiều phàn nàn đấy nhưng mà tôi nghĩ mỗi nơi có cách làm của mình thôi.
BBC: Tức là ở đâu cũng có cái hay và cái dở…?
Jack Ma: Vâng, nếu tôi mà phàn nàn về lối dân chủ ở phương Tây thì tôi cũng có hàng ngàn thứ phải phàn nàn. Nhưng tôi tôn trọng, vì đó là văn hoá của họ, và người ta quản lý theo lối của người ta, còn TQ thì cũng có cách riêng của mình, cái cách mà phương Tây coi là hỗn loạn, nhưng chúng tôi lại thích lối đó.
BBC: Thế khi người phương Tây chỉ trích các lề lối của TQ thì ông có thấy bực mình hay không?
Jack Ma: Không, tôi cũng chả bực tức gì. Có điều là tôi nghĩ nền kinh tế của TQ phát triển quá nhanh, hơn 9, 10% trong rất nhiều năm, trong khi những người phàn nàn thì thường từ các nền kinh tế có vấn đề. Chỉ phàn nàn không thì dễ lắm.
BBC: Trong lúc Hoa Kỳ và Tây Âu đang vật lộn với suy thoái kinh tế, theo ông liệu có là lúc để TQ đứng lên nắm vai trò trung tâm trong nền kinh tế toàn cầu hay không?
Jack Ma: Tôi nghĩ đó là cơ hội rất tốt cho TQ. Nếu chúng tôi may mắn, nếu chúng tôi hành động đúng thì điều đó sẽ giúp kinh tế toàn cầu, vì dù gì đi chăng nữa thì TQ vẫn là một thị trường khổng lồ.
BBC: Ông năm nay 43 tuổi. Ai đó đã nói rằng 30 là tuổi tốt nhất để xây dựng một doanh nghiệp cạnh tranh trên thế giới, khi mà người ta có lòng can đảm, có ý tưởng, kinh nghiệm… thế ông có nghĩ mình đã qua cái tuổi tốt nhất rồi không?
Jack Ma: Có và không. Tôi nghĩ rằng tôi đã trải qua những thời gian rất khó khăn trong 13 năm qua, và giờ đây tôi sẵn sàng đón nhận 26 năm khó khăn nữa trước mắt, vì tôi vốn thích các thách thức và biến các thách thức thành thú vui. Là một doanh nhân, anh phải luôn thật lạc quan; nếu chẳng ai làm tôi hạnh phúc thì tôi phải tự làm cho mình hạnh phúc.

Full story: http://www.bbc.co.uk/vietnamese/programmes/story/2008/04/080422_intv_jackma.shtml